Author:

Abstract:

Dit proefschrift is de neerslag van een onderzoek naar de specifieke plaats en het belang van de zogenaamde ‘gestencilde revolutie’ in de literatuur in Vlaanderen tijdens de jaren zestig. Gesteund door een aantal inzichten uit de systeemtheorie wordt via de nauwgezette tekstuele analyse van een select corpus getracht om dit opmerkelijke fenomeen in kaart te brengen. Daarbij vormt de ontsluiting van dat corpus, bestaand uit de gestencilde bladen Bok (1963-1964), Mep (1965-1968), daele (1966-1968), Totems (1968-1970) en bij uitbreiding ook Lepel (1963-1966) en Boemerang (1965-1966), een wezenlijk onderdeel van deze studie. De zoektocht naar de specificiteit van de gestencilde revolutie vertaalt zich in een onderzoek naar de relatie tussen de literaire praktijk, de literaire kritiek en de meer ‘academische’ literatuurbeschouwing. In de gestencilde revolutie wordt immers veel aandacht besteed aan de polemische afrekening met een bepaald literair en academisch establishment en aan de noodzaak om daartegenover een andere omgang met literatuur te bepleiten. Die spanning tussen een fundamentele kritiek en de (vaak meer fragmentarische) zoektocht naar alternatieven vormt dan ook een van de leidraden van dit proefschrift. Ten eerste werd bestudeerd welke visie op literatuur de betreffende bladen en auteurs hanteren en welke selectie- en hiërarchiseringsmechanismen, die zowel canoniserings- als marginaliseringsstrategieën omvatten, in het corpus werkzaam zijn. De vragen welke literatuur (stromingen, teksten, oeuvres, auteurs, verschijnselen) wordt gewaardeerd of verworpen, en op welke gronden dit gebeurt, gelden zowel voor de contemporaine literatuur als voor de ‘literaire traditie’ zoals die in het corpus wordt gerepresenteerd. Daarnaast werd onderzocht hoe de visie op literatuur een specifieke Vlaamse invulling heeft gekregen en in hoeverre (bepaalde tendensen van) de internationale literatuur relevant werden geacht voor de eigen poëticale uitgangspunten. Die poëticale kwesties worden immers ook meermaals in verband gebracht met de problematiek van de genres, meer bepaald met de crisis van de moderne roman en het hermetisme van de poëzie. Aangezien dergelijke vragen in de onderzochte tijdschriften frequent gekoppeld worden aan de noties van ‘verandering’ en ‘breuk’, die nadrukkelijk geassocieerd worden met bepaalde maatschappelijke en culturele veranderingen, was het noodzakelijk om na te gaan welk beeld er wordt opgehangen van de contemporaine samenleving, en hoe dat beeld vervolgens wordt ‘vertaald’ naar een specifieke literaire strategie. Deze vragenreeks gold in zekere zin ook voor de visie op literaire kritiek en literatuurbeschouwing die in de gestencilde tijdschriften aan bod komt. Zowel op het praktische als op het reflexieve niveau worden binnen het beschouwende genre verscheidene subtypes onderscheiden, waarbij bepaalde vormen van kritiek resoluut en polemisch worden afgewezen. Ook hier werd nagegaan welke criteria daarbij doorslaggevend zijn. Tegelijk zijn de sporen merkbaar van een ‘andere’ omgang met literatuur. Zo heeft met name Bok een belangrijke rol gespeeld in de doorbraak van de tekstintrinsieke of ergocentrische analyse (vergelijkbaar met Merlyn), zonder echter de referentiële functie van literatuur uit het oog te verliezen (vergelijkbaar met bijvoorbeeld Forum). In eerste instantie zijn die aanzetten tot een systematische, haast ‘academische’ kritiek zorgvuldig geanalyseerd, met expliciete aandacht voor de discrepantie tussen de theoretische reflectie en de concrete analytische praktijk en voor de spanning tussen een ‘autonome’ en een meer ‘heteronome’ visie op literatuur(kritiek). In tweede instantie werd ook nagegaan in welke mate deze vorm van literatuurbeschouwing transponeerbaar is gebleken binnen het kader van de gestencilde revolutie zelf. Ten slotte werd ook de eigen creatieve schriftuur bestudeerd, zoals die in de diverse bladen wordt gepropageerd en beoefend. Daarbij werd in de eerste plaats geruime aandacht besteed aan de pogingen van genredoorbreking (zoals de society fiction in daele) en aan de inspanningen om ook de kritiek en de polemiek als volwaardige literaire genres ingang te doen vinden en te bestendigen (o.m. in Boemerang).