Author:

Abstract:

In de 16de-eeuw maakte de Italiaan Lodovico Guicciardini een lange reis door de Nederlanden. In zijn reisdagboek lezen we hoe hij zich verbaasde over de vrouwen die hij tegenkwam. Zij bekommerden zich niet alleen om het huishouden, maar bedreven ook naarstig “mannelijke activiteiten” zoals handel en bewogen vrij in de stad om hun zaken af te handelen. Zijn beschrijving staat ver af van het nog steeds erg dominante beeld van vrouwen in de middeleeuwse en vroegmoderne steden, die nog al te vaak als passieve en brave huisvrouwen worden beschreven of zelfs onvermeld blijven in geschiedenisboeken. Tijdens deze lezing tonen drie jonge historica’s hoe vrouwen in de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne Nederlanden een actievere rol speelden dan hen vaak wordt toegeschreven. Andrea Bardyn introduceert je tot de rechten van vrouwen, en toont hoe die verschilden van andere Europese regio’s. Daarna maak je kennis met een aantal interessante vrouwen uit de laatmiddeleeuwse en vroegmoderne Nederlanden: Chanelle Delameillieure vertelt je over jonge vrouwen die op het punt stonden om te trouwen, terwijl Heleen Wyffels drukkersweduwen bespreekt die de professionele activiteiten van hun echtgenoot voortzetten. Zij schetsen een preciezer beeld van twee essentiële elementen in het leven van een laatmiddeleeuwse vrouw: het huwelijk, en de combinatie werk en gezin. Het premoderne huwelijk staat bekend als een kil, zakelijk gebeuren waarbij de wensen van de huwelijkspartners ondergeschikt waren aan de sociaaleconomische familiebelangen. Toch liet het ook ruimte voor liefde en geluk. In de twaalfde eeuw stelde de Kerk immers een opmerkelijke regel op: de wederzijdse instemming van beide partners was de enige vereiste om een geldig huwelijk aan te gaan. Dit ‘moderne’ principe maakte het voor individuen dus mogelijk om zonder de instemming van hun families te huwen. In de praktijk zorgde die regelgeving voor heel wat conflicten en geheime afspraken. Kerkelijke en wereldlijke rechtbanken behandelden talloze gevallen van vrouwenontvoeringen, geheime huwelijken, meervoudige huwelijksrelaties en zogenaamde ‘zelf-echtscheidingen’. Bewijzen die rechtszaken dat vrije partnerkeuze aan belang won of waren jongeren (en dan vooral de vrouwen) toch vooral pionnen in de huwelijkspolitiek van hun families? Eenmaal getrouwd, werden vrouwen geconfronteerd met een bekende uitdaging: de combinatie van werk en gezin. Net zoals vandaag vaak het geval is, droegen niet enkel mannen bij aan het gezinsinkomen. Vrouwelijke drukkers-uitgevers vormen daar een mooi voorbeeld van. Met de uitvinding van de boekdrukkunst midden vijftiende eeuw ontstond een nieuw ambacht, dat door een associatie met opleiding en geletterdheid als mannenwerk gezien werd. Drukkerijen organiseerden zich echter in familiebedrijven waar behalve mannen ook hun dochters, echtgenotes en weduwen werkten. Waren deze vrouwen ondergeschikte assistentes of gelijkwaardige partners in de onderneming? Tijdens deze lezing maak je net zoals Guiccardini kennis met hoe vrouwen huwden en werkten in de Nederlanden tijdens de overgangsperiode van de middeleeuwen naar de vroegmoderne periode. Andrea, Chanelle en Heleen lichten toe waarom deze Italiaanse reiziger hen met zoveel verbazing gadesloeg.